به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در این سمپوزیوم علمی که ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ در سالن دارالفنون برگزار شد، دکتر حسین قناعتی، رئیس دانشگاه، عدل و عدالت را دومین اصل دین عنوان کرد و گفت: عدل در نگاه جامعه شناسی نیز به عنوان مهم‌ترین عامل برای رشد هر جامعه تعریف شده است و در بحران کووید نیز شاهد بودیم هر کشوری که عدالت در سلامت را مبنا قرار داده بود، از توفیقات آن بهره مند شد.

وی فاکتور بهره وری، کارایی و اثر بخشی را مهم ارزیابی کرد و گفت: هنگام قبول مسئولیت در دانشگاه، نخستین هدف و برنامه را پوشش کامل واکسیناسیون قرار دادم و اکنون شاهد اثرات مفید آن هستیم. متاسفانه در بحران کووید برای داروها هزینه‌های سنگینی شد که اثربخشی لازم را نداشتند و مدیران کلان سیستم سلامت کشور نیز به توصیه‌های مراکز تحقیقاتی و بهداشتی توجه نکردند علت آن وجود تضاد منافع و فشار رانت خواران دارویی بود.

رئیس دانشگاه، طراحی داشبوردی برای سنجش کارایی در نظام سلامت را مهم دانست و ابراز امیدواری کرد که از طریق داشبورد، برخی از مشکلات سلامت کشور عالمانه و بر اساس شواهد رفع شود.

وی اختصاص ۸۶ درصد از درآمد به بخش درمان را مناسب ندانست و خواستار اصلاح آن شد و گفت: قطعا این مسئله باید اصلاح شود. متاسفانه در شهر تهران، تعداد تخت‌های بیمارستانی در پایین و بالای خیابان انقلاب کاملا متفاوت است و این مصداق بی‌عدالتی است.

دکتر قناعتی، کارایی و عدالت در سلامت را مسئله‌ای سیاسی و استراتژیک خواند و تصریح کرد: حالت احساس مالکیتی که برخی از اثر گذاران در سیستم نظام سلامت دارند باید رفع شود. متاسفانه ما الفبای مدیریت را هم رعایت نمی‌ کنیم و هنوز برای حضور و غیاب افراد در سیستم مشکل داریم. توزیع نیروی انسانی منطقی نیست. در گذشته قدرت و وزن سیاسی افراد در توزیع امکانات اثرگذار بود که ان‌ شاءالله در این دولت معضل ویژه خواری حل شود. افرادی اگر احساس می‌کنند که نمی‌توانند مدیریت درستی داشته باشند، شرعا باید مسئولیت را رها کنند.

رئیس دانشگاه، افزود: ملغمه‌ای از سوء مدیریت‌ها و فساد و رانت چالش جدی نظام سلامت است و گاهی درخواست‌های القایی به مدیران نیز اجازه مدیریت درست در سیستم را نمی‌دهد.

وی با بیان اینکه اگر می‌خواهیم کار درست انجام دهیم، این راه از مسیر مطالعات اینگونه می‌گذرد، خاطرنشان کرد: مشکلی که در کشور داریم این است که در بخش تئوری خوب عمل می‌کنیم و به تنهایی دانشمندان خوبی هستیم اما سیستم نمی‌دانیم و نمی‌توانیم کار گروهی و اجتماعی خوبی با هم انجام دهیم. قطعا راه حل‌های مختلفی برای اصلاح مشکلات وجود دارد اما باید برای آن اراده نیز داشته باشیم.

مدیران در کارآمدی نظام سلامت مؤثر هستند
در ادامه دکتر اولیایی منش، معاون بهداشت و رئیس مرکز عدالت در سلامت، به بیان علل و عوامل ایجاد ناکارایی در نظام سلامت و راهکارهای اجرایی پرداخت و گفت: سنجش کارایی و بهره‌ وری سلامت در شرایطی که محدودیت منابع وجود دارد، بسیار پراهمیت است و درمان بسیاری از مشکلات نظام سلامت ممکن است از طریق بررسی دلایل ناکارایی امکان‌ پذیر شود.

وی سنجش کارایی در نظام سلامت ایران و ارائه داشبورد مدیریتی را کاری منحصربه‌ فرد خواند و گفت: تاکنون در کشور، نگاه جامعی به بحث کارایی در نظام سلامت نشده بود و تا این سطح به مسئله پرداخته نشده است به‌ گونه‌ ای که اگر فردی به دنبال جمع‌ بندی مناسبی از بحث کارایی در نظام سلامت باشد، می‌ تواند آن را در تحقیقات ما پیدا کند.

معاون بهداشت دانشگاه، بابیان اینکه ۲۰ تا ۴۰ درصد از منابع کل اقتصادی کشور در بخش‌ های مختلف، شامل ناکارایی می‌ شوند خاطرنشان کرد: کارایی به معنی نسبت ستانده به داده است اما وقتی بحث بهره‌ وری مطرح می‌ شود، باید توجه داشت که حجم گردش مالی در وزارتخانه‌ ها بسیار بالاست و اگر هرکدام از این وزارتخانه‌ ها ۲۰ درصد صرفه‌ جویی در هزینه داشته باشند و مخارج خود را مدیریت کنند، عدد بزرگی خواهد شد.
دکتر اولیایی منش، هزینه در بخش بهداشت را به معنی کارایی دانست و گفت: متأسفانه ۸۶ درصد از درآمدمان صرف درمان می‌ شود.
وی افزود: در این مطالعات، طی چهار مرحله بررسی ناکارایی انجام شد که شامل سنجش وضعیت موجود، بررسی علل و عوامل احتمالی ایجاد ناکارایی، شناسایی راهکارها و طراحی نظام پایش و ارزیابی کارایی در نظام سلامت کشور است. همچنین این مطالعات با همکاری اساتید بین‌ المللی و افراد متخصص انجام شد.

معاون بهداشت دانشگاه، از شناسایی ۳۰۷ علت ناکارایی برای نظام سلامت خبر داد و گفت: با همفکری خبرگان، در غربالگری اولیه ۱۳۸ علت و درنهایت بر اساس اولویت‌ های نظام بهداشتی، ۴۸ علت اصلی ناکارآمدی استخراج شد. بر این اساس ناکارایی در خدمات بیمارستانی (تعداد نا متناسب تخت بیمارستانی) و بلااستفاده بودن بسیاری از تجهیزات پزشکی به دلیل عدم نیاز از اولین علت‌ ها هستند.

وی افزود: در گام بعدی، به هفت علت اولیه که از امتیاز بیشتری برخوردار بودند، به‌ صورت جزئی پرداخته شد و به‌ طور خلاصه برای هرکدام از هفت علت اصلی، یکسری ریشه و راهکار مطرح‌ شده است. درنهایت ۲۶۲ راهکار برای هفت علت ارائه‌ شده است و امیدوارم کتاب و مستند به ارتقا کارایی سیستم سلامت منجر شود.

دکتر اولیایی منش، بابیان اینکه «سهم مدیریت نیروی انسانی، در ارتقای نظام سلامت، بالاست و می‌ تواند منجر به‌ صرفه جویی شود» خاطرنشان کرد: امیدوارم که وزارت بهداشت در بالاترین سطح از نتایج مطالعات استفاده کند تا کارایی نظام سلامت به بالاترین حد خود برسد.

طراحی شاخص‌های کارایی نظام سلامت

دکتر امیرحسین تکیان، مشاور رئیس دانشگاه در امور سیاستگذاری  و معاون پژوهشی مرکز تحقیقات عدالت در سلامت گفت: نظام سلامت در دهه‌های گذشته دستاوردهای زیادی به دست آورده که از جمله آن می‌توان به افزایش امید به زندگی، گسترش شبکه بهداشتی، زیر ساخت‌های آموزشی پژوهشی و خودکفایی در تولید تجهیزات و داروها اشاره کرد؛ اما در کنار این دستاوردها، نظام سلامت ما از بیماری مزمنی رنج می‌برد که اثربخشی آن را تحت تاثیر قرار داده و کارایی آن در حد مطلوب نیست.

وی مرکز تحقیقات عدالت در سلامت را به عنوان تنها مرکز پژوهش تخصصی در خصوص موضوع بنیادین عدالت در سلامت عنوان کرد و افزود: این مرکز نوپا در سال ۱۳۹۵ افتتاح شد و به‌ عنوان دبیرخانه مراکز تحقیقاتی مؤلفه‌ های اجتماعی مؤثر بر نظام سلامت، مسئولیت بررسی مؤلفه‌ های مختلف بر اساس شواهد را بر عهده دارد تا از این طریق عدالت در سلامت محقق شود.

دکتر تکیان، در خصوص تدوین کتاب سنجش کارایی در نظام سلامت ایران گفت: این کتاب حاصل بیش از سه سال پژوهش و چندین طرح پژوهشی است و توانسته راهکارهای مناسب سیاستی ارائه دهد. همچنین داشبورد مدیریت برای سنجش عدالت با دقت خاصی طراحی‌ شده است.

معاون پژوهشی مرکز، اجرای این طرح را به سفارش وزارت بهداشت خواند و گفت: یکی از اهداف برگزاری این بود که وزارت بهداشت به‌ عنوان متولی نظام سلامت، نسبت به مسئله کارایی و چگونگی تخصیص منابع هشیار باشد و امیدوارم این اقدام، قدم مؤثری در راستای سنجش کارایی باشد.

دکتر تکیان در ادامه به معرفی شاخص‌های ۳۹ گانه برای اندازه گیری کارایی نظام سلامت پرداخت و گفت: همگی این شاخص‌ها شناسنامه دار هستند و از قابلیت اندازه گیری برخوردارند.

وی سپس به بیان اقدامات لازم برای کاربست شاخص‌ها در سیاستگذاری نظام سلامت پرداخت و گفت: قطعا نیازمند نظام یکپارچه پایش کارایی با محوریت شاخص‌های مطرح شده در این مطالعه هستیم.

دکتر تکیان در پایان اراده و عزم برای اصلاح سیستم نظام سلامت را ضروری خواند و گفت: نظام شبکه بهداشتی در اوج جنگ تحمیلی و کمبود منابع، پایه ریزی و اجرا شد و این مسئله نشان می‌دهد که اراده حاکمیتی برای اصلاح بیشتر از منابع کارایی دارد.

در ادامه این سمپوزیوم، دکتر فرهاد حسین زاده لطفی، از انجمن تحلیل پوششی داده‌ های ایران، به معرفی روش کار طرح و روش DEA پرداخت. همچنین دکتر مهدی یوسفی، از وزارت بهداشت و دکتر سعید ناطقی، معاون درمان دانشگاه، به بیان دغدغه‌ها چالش‌ها و ضرورت‌ها پرداختند.

همچنین در طول سمپوزیوم طی ویدیوهایی کوتاه، چند تن از پژوهشگران اصلی و مسئولین تدوین فصول هفتگانه کتاب به توضیح روش کار، یافته ها و نتیجه گیری های فصول  پرداخته که طی آن دکتر عفت محمدی فصل اول و سوم کتاب، دکتر حانیه سادات سجادی فصل دوم، دکتر سمیه نوری حکمت فصل چهارم، زهرا گودرزی فصل پنجم، دکتر فرهاد حبیبی فصل ششم و دکتر ابراهیم جعفری پیویان فصل هفتم کتاب را ارائه دادند.

همچنین با توجه به اهمیت بررسی ناکارآیی درنظام سلامت کشور، مرکز تحقیقات عدالت در سلامت دانشگاه، با برگزاری این سمپوزیوم ملی، به ارائه دستاوردهای مطالعه ملی این مرکز پرداخت و درنهایت از کتاب «سنجش کارایی در نظام سلامت ایران» رونمایی کرد.