چکیده
| سابقه و هدف: سبد غذایی مطلوب ابزاری علمی و قوی برای تدوین سیاســتهای غذا و تغذیه، برنامهریزیهای اجرایی و ارزشیابی عملکرد برنامه‌ها در جهت تأمین امنیت غذایی و حفظ سلامت تغذیهای جامعه است. مطالعه حاضر در قالب یک پژوهش مقطعی با هدف الف) بازنگری سبد غذایی مطلوب برای جامعه ایرانی 1392 بر پایه اصول نظام غذا و تغذیه پایدار – به عنوان راهنمایی برای سیاستگذاری در حوزه غذا و تغذیه – و ب) تدوین سبد غذایی مطلوب پایدار و مقرون به صرفه ایران 1402 – به عنوان ابزاری ضروری در مطالعات و برنامه ریزی در حوزه رفاه و حمایت اجتماعی – انجام شد. مواد و روش‌ها: پس از اخذ نظرات صاحب نظران و ذی نقشان از حوزه های مختلف، داده های گزارش بررسی الگوی مصرف مواد غذایی و وضعیت تغذیه ای خانوار و فرد در کشور در سال 98-1397 و اطلاعات پیمایش هزینه –درآمد خانوار مرکز آمار ایران به عنوان ورودی های مدل بهینه (مقدار واقعی مصرف گروههای غذایی توسط مردم، سهم کمی اقلام غذایی، متوسط و طیف قیمت گروههای غذایی، مقادیر مورد نیاز انرژی، درشت مغذی‌ها و ریزمغذی ها) و همچنین جدول ترکیبات غذایی ایران استفاده شدند. انرژی، پروتئین و مواد مغذی برای گروههای سنی و جنسی بر اساس آخرین مراجع WHO/FAO تعریف شد؛ به طوریکه 100٪ نیاز به انرژی در سبد غذایی مطلوب و دست کم 95٪ نیاز به انرژی و 80% نیاز به مواد مغذی کلیدی برای سبد غذایی مطلوب مقرون به صرفه (B2, Vit. A, Fe, Ca) پوشش داده شود. ملاحظات راهنماهای غذایی ملی و بینالمللی با هدف ارتقاء سلامت و پیشگیری از بیماریها عبارت بودند از: چربی 30-15٪؛ کربوهیدرات 75-55٪؛ پروتئین 15-10٪؛ اسید چرب اشباع کمتر از 10٪؛ قندهای ساده کمتر از 10٪ انرژی؛ مجموع گروه سبزی و میوه بیش از 400 گرم. Solver به عنوان افزونه ای از برنامه Excel، برای بهینه سازی مقادیر سبد غذایی مطلوب و مقرون به صرفه مورد استفاده قرار گرفت. بهمنظور اعمال ملاحظات پایداری، دو شاخص زیست محیطی ردپای آب و ردپای کربن برای سبدها محاسبه گردید. یافته‌ها: مقادیر پیشنهادی سرانه مواد غذایی (گرم در روز) برای سبد غذایی مطلوب ایران-1402 عبارتند از: نان 290؛ برنج 70؛ ماکارونی 25؛ حبوبات و مغزها 30؛ سیب زمینی 70؛ سبزیها ؛ میوهها 200؛ گوشت قرمز 30؛ گوشت سفید (مرغ و ماهی) 60؛ تخم مرغ 40؛ لبنیات 300؛ روغنهای گیاهی مایع 35 ؛ قند و شکر 30. از میان ریزمغذیهای کلیدی، ریبوفلاوین و ویتامین A بیشتر از مقدار مورد نیاز و آهن و کلسیم در محدوده 85-80% نیاز تامین می‌شوند. سبد غذایی مطلوب طراحی شده برای سال 1402 در مقایسه با سبد غذایی مطلوب سال 1392، 5% ردپای آب و 2% ردپای کربن کمتری دارد. اندک افزایش پایداری زیست محیطی سبد غذایی مطلوب سال 1402 نسبت به سبد سال 1392، به طور عمده ناشی از کاهش سهم گوشتها، میوه و برنج و افزایش سهم حبوبات بوده است. افزایش میزان لبنیات یکی از دلایلی است که پایداری زیستی سبد غذایی مطلوب جدید را محدود کرده است. نتیجه گیری: تغذیه صحیح و کافی حق انسان و پیش نیاز توسعه همه جانبه و پایدار جامعه است. سبدهای غذایی مطلوب و سبدهای غذایی مقرون‌به‌صرفه گامی بزرگ به سوی آینده‌ای سالم‌تر و مرفه‌تر برای همگان است. چگونگی تدوین و اجرای سیاستها و برنامه های غذا و تغذیه در سطح کلان و اثرات و پیامدهای آن در سطح خانوار و فرد، در قالب یک برنامه جامع و مدون، بهطور مداوم باید ارزیابی و رصد شود. | |
| واژه‌های کلیدی: سبد غذایی مطلوب، سبد غذایی مقرون به صرفه، رژیم غذایی پایدار، ایران |
No responses yet