:ابعاد نظري عدالت در سلامت

براي درك موضوع، ضرورت ارائه ی یک تعریف کاربردي براي عدالت در سلامت مطرح می شود. این تعریف به این گونه است که” هر فرد باید فرصت مناسب براي دستیابی به سلامت بالقوه را داشته باشد و بطور عملی هیچ فردي از آن محروم نشود”

با این تعریف، هدف عدالت در سلامت، حذف تمامی اختلافات در سلامت افراد و به یک سطح و یک کیفیت رساندن آن نیست. بلکه باید عواملی کاهش یافته و یا حذف شوند که قابل پرهیز بوده و یا نامناسب است. با این نگاه عدالت در سلامت عبارتست از:

دسترسی برابر به مراقبتهاي در دسترس براي نیاز برابر-

بهره مندي برابر براي نیاز برابر-

کیفیت برابر از مراقبتها براي همه-

:عدالت در سلامت از دیدگاه کاربردي

صرف نظر از دیدگاههاي فلسفی به لحاظ کاربردي باید معلوم شود که چگونه می توان در موضوع سلامت به عدالت دست پیدا کرد. در ادبیات اجتماعی، اصلِ عدالت به دو بخش افقی و عمودي تقسیم می شود. این عبارت براي اولین بار توسط ارسطو دریونان قدیم بیان می شود، به تعبیر او تفکیک بین عدالت افقی و عمودی به صورت زیر تعریف می گردد

 عدالت افقی: با برابری ها باید، برابر رفتار شود

عدالت عمودی: با نابرابری ها باید، نابرابر رفتار شود

:تعریف عدالت افقی و عمودی در نظام سلامت برگرفته از نظر ارسطو اینگونه است

الف) عدالت افقی

از منظر عملیاتی عدالت افقی عبارتست از درمان برابر برای شرایط برابر؛ و در واقع درمان برابر برای نیازهای برابر است

به عنوان مثال اگر آقای الف با درآمد ماهیانه ۴۰۰ هزار تومان دچار سکته حاد قلبی شد، همان خدمتی را دریافت کند که آقای ب با درآمد ماهیانه ۲ میلیون تومان اگر سکته قلبی کند، دریافت خواهد کرد

:ویژگیهاي عدالت افقی

مصرف برابر براي نیازهاي برابر مانند هزینه پرستاري برابر به ازاي تخت در کلیه بیمارستانهاي اورژانس-

مطلوبیت برابر براي نیاز برابر مانند اقامت بستريِ برابر براي نیازِ سلامتیِ مشابه-

دسترسی برابر براي نیاز برابر مانند مدت انتظارِ برابر براي شرایط بیماريِ مشابه-

بهداشت و درمانِ برابر به ازاي نابرابریهاي سلامتی مانند نرخ مرگ و میر استاندارد که با سن و جنس در کلیه مناطق تحت پوشش سلامت تنظیم شده است-

ب) عدالت عمودی

عدالت عمودی به این مهم می‌پردازد که افراد نابرابر در جامعه بایستی به روش‌های متفاوت درمان شدند که البته روش مورد قبولی در طب است چرا که درمان نزدیک بینی با درمان زنان متفاوت است. از جنبه نیاز مالی در عدالت عمودی تأکید بر این است که افرادی که نیازهای بیشتری دارند، خدمات و حمایت های بیشتری دریافت کنند در مثال قبل آقای الف نه فقط برای درمان حاد سکته قلبی خود احتیاج به مراقبت دارد بلکه برای پیشگیری ثانویه نیز به دلیل اینکه درآمد خودش امکان پرداخت هزینه های پیشگیری ثانویه را نمی دهد باید حمایت و مراقبت شود؛ در حالی که آقای ب       می تواند خدمات پیشگیری ثانویه را خود تأمین نماید.

:ویژگیهاي عدالت عمودي

درمان نامساوي براي نیازهاي نامساوي مانند عدم تساوي در درمان بیماریهاي قابلِ درمانِ عادي و بیماري شدید و بحرانی-

تأمین پیشرونده منابع مبتنی بر توانایی پرداخت مانند مالیات بر درآمد پیشرونده، و تامین انحصاري منابع از مالیات بر درآمد-

از دید بهداشت و درمان این دو در مفهوم دسترسی و بهره مندي از خدمات معنی می شود که براساسِ نیاز تنظیم شده و مستقل از شرایط اجتماعی و اقتصادي افراد می باشد. براین اساس افرادي که نیاز بیشتري دارند دراولویت قراردارند. نیاز بر سه اصل ذیل تعریف می شود

نیاز به عنوان شدت بیماري

نیاز به عنوان توانائیِ برخورداري

نیاز به عنوان حداقل منابعِ تورم براي تخلیه ی ظرفیت بهره برداري

براساس تعریف، دورنما اینست که اولویت به آنهائی داده شود که سود بیشتري از مراقبت ها می برند ولی برخی عقیده دارند که همین امر خود موجب بی عدالتی می شود زیرا کسانی که بطور حاشیه اي توانایی بهره بردنِ بیشتري دارند، عمدتاً افراد ثروتمندتر و سالم تر و یا هردو هستند. صرف نظر از نگاه هاي مختلف به مقولۀ عدالت در سلامت، آنچه از مطالعات بدست آمده است بیانگر شرایط ناعادلانه سلامت درکشورهاي در حال توسعه است